Chủ đề chính của chương trình là thí điểm bán khống và giao dịch T+0, liên quan đến Quyết định 3761/QĐ-BTC của Bộ Tài chính về triển khai đề án nâng hạng thị trường chứng khoán đến năm 2030. Việt Nam đang hướng tới nâng hạng lên Thị trường Mới nổi thứ cấp của Fusi Russell (dự kiến vào tháng 2/2026) và xa hơn là đạt tiêu chuẩn khắt khe của MSCI.
Quyết định 3761 đưa ra tám giải pháp ngắn hạn (2025–2027) như giải quyết vấn đề ứng trước tiền, minh bạch thông tin, và tăng cường năng lực giao dịch.
Đề án có chín giải pháp dài hạn, trong đó việc áp dụng SBL (Vay và cho vay chứng khoán), bán khống có kiểm soát, và giao dịch T+0 được ưu tiên trong giai đoạn 2026–2028. Việc hoàn thiện pháp luật về tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài (FOL) và tăng thanh khoản là rất quan trọng để nhắm đến MSCI vào năm 2030.
SBL (Security Borrowing and Lending) là hoạt động nền tảng cho bán khống và T+0, tạo ra dịch vụ trung gian kết nối bên cho vay (kiếm lợi nhuận từ cổ phiếu nắm giữ dài hạn) và bên vay (cần cổ phiếu để bán khống). Hoạt động này cần có hạ tầng cụ thể do Tổng Công ty Lưu ký xây dựng, và người đi vay phải trả phí.
Bán khống là chiến lược đầu tư cho phép nhà đầu tư sinh lời từ việc giá cổ phiếu giảm; điều này được thực hiện bằng cách vay/mượn cổ phiếu và bán ở giá cao, sau đó mua lại ở giá thấp để hoàn trả.
Bán khống có kiểm soát (Hợp pháp) yêu cầu nhà đầu tư phải vay hoặc thỏa thuận vay cổ phiếu trước khi bán. Bán khống trần (Naked Short Selling) là việc bán khống khi không có hàng để bán hoặc không thèm vay hàng, là cực kỳ rủi ro (nguy cơ vỡ nợ thanh toán) và bị cấm ở hầu hết các thị trường.
Giao dịch T+0 cho phép nhà đầu tư bán cổ phiếu trong ngày, kể cả khi cổ phiếu chưa về, nhưng vẫn phải vay thông qua công ty chứng khoán để tránh rủi ro vỡ nợ thanh toán.
Tác động 1: Tăng Thanh khoản và Hiệu quả Định giá. Bán khống giúp tăng thanh khoản và cung cấp cơ chế cho nhà đầu tư hành động theo cả hai chiều, giúp giá cổ phiếu phản ánh đúng giá trị nội tại.
Tác động 2: Tăng tính Minh bạch Thị trường. Các nhà đầu tư bán khống (Short seller), đặc biệt là các quỹ chuyên nghiệp, cung cấp góc nhìn trái ngược, góp phần minh bạch hóa thị trường bằng cách điều tra và công bố các thông tin tiêu cực hoặc gian lận (ví dụ vụ Luckin Coffee).
Tác động 3: Hoàn thiện Thị trường và Phòng ngừa Rủi ro. Các sản phẩm Short Sale và SBL hoàn thiện các loại sản phẩm trên thị trường (đáp ứng tiêu chí nâng hạng MSCI), đồng thời cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro (hedging) cho danh mục đầu tư.
Bán khống có thể gây nguy hiểm nếu thị trường chưa đủ minh bạch, dẫn đến đầu cơ đè giá và làm nhiễu loạn thị trường hoặc thậm chí là đánh sập chỉ số (bài học từ Hàn Quốc)
Các quốc gia như Đài Loan và Malaysia đã thí điểm với các biện pháp kiểm soát chặt chẽ như giới hạn đối tượng, giới hạn tỷ lệ cổ phiếu được phép bán, và yêu cầu ký quỹ nghiêm ngặt
